Khu cảng Hà Nội và giao thông trên sông Hồng ở Hà Nội

Trước thế kỷ XX, sông Hồng về thời phong kiến là thời kỳ phương tiện chuyên chở còn thồ sơ, chi có thuyền bè mảng, thì nó là đường giao thông chính và quan trọng; đến thời Pháp thuộc, từ cuối thế kỷ XIX, đường bộ chưa có nhiều ô tô và vận chuyển gồng gánh, xe bò, xe cút kít vẫn giữ vai trò không thể bỏ được. Khi có đường xe lửa (đầu thế kỷ XX) rồi, việc sử dụng xe lúa cũng rất hạn chế. Đường sông nối các địa phương với thành phố Hà Nội, một đầu mối giao thông của các tuyến đường tàu thủy và sà lan, đi Hải Phòng, đi Nam Định, đi Tuyên Quang, Chợ Bờ, Sơn La. Sông Hồng nối với sông Đuống, sông Lô, sông Đà, tỏa mạch máu giao thông ra khắp các tỉnh đồng bằng và trung du Bắc bộ, Bắc Trung bộ. Tàu thủy chạy trên sông chuyên chở hành khách, hàng hóa, thư tín, công văn là của các công ty tư nhân người Việt Nam, người Pháp và người Hoa kiều.

 

Nơi tàu đỗ trên con đường qua lại của tàu thuyền là những nơi thuận tiện dọc bờ sông Hồng suốt địa phận Hà Nội; thuyền bè thì cập bến chỗ nào cũng được, từ bến Chèm đến Vĩnh Tuy và Thanh Trì.

 

Từ sau Cách mạng tháng Tám 1945, việc quản lý các phương tiện giao thông đường thủy được giao cho Bộ Giao thông Công chính phụ trách; khu vực Hà Nội thuộc ủy ban Quản lý thương thuyền, trụ sở đóng ở nhà Xôva (Công ty Sauvage cũ bị quốc hữu hóa) tại 158 phố Trần Quang Khải. Bến tàu đỗ lấy khách và chở hàng ở hai địa điểm: Phà Đen và Chèm. Phà Đen còn là một bến bốc dỡ than chở từ khu mỏ Hồng Gai về cung cấp cho các nhà máy điện và nước Yên Phụ. Từ sau ngày hòa bình lập lại năm 1954, đã thành lập quốc doanh vận tải sông và biển. Ban quản lý sông Hồng đóng ở cảng Ha Nội.

 

Về phương tiện, quốc doanh vận tải sông và biển có dăm chục thuyền buồm trước kia của tiểu chủ và mười tàu thủy ca nô nhỏ của nhiều công ty tư nhân. Tại cảng, thiết bị bốc dỡ còn thô sơ, chủ yếu làm bằng sức người. Có cảng hàng hóa (cảng Hà Nội) và cảng than (Phà Đen), và một bến tàu thủy lấy khách (bến tàu Đồng Nhân).

 

Khu cảng Hà Nội nằm trên một dải đất rộng trên bờ sông Hồng; chiều dài đo được hơn một cây rưối, từ bên dưói đường Lãng Yên đến con đường từ trên dốc ngã ba Vĩnh Tuy xuống; bề rộng đo được 500 mét. Nhưng khu cảng Hà Nội chỉ chiếm phần nửa diện tích phía giáp bờ sông, phần nửa sát bờ đê là những dải hồ lớn.

 

Đầu bãi cát chỗ ngã ba Lãng Yên xuống là bến Phà Đen. Từ lâu ở đó có một bến đò ngang sang sông, bên kia là làng Đông Dư; khoảng cuối những năm hai mươi, bến tàu thủy được đưa đến đây. Bến tàu là nơi để hành khách lên xuống tàu. Đồng thời là bến để than đá, than đổ thành đống cao, màu đen tràn cả ra chung quanh (có phải vì thế mà người ta cũng gọi là bến Phà Đen chăng?)

 

Cảng Hà Nội được chính thức thành lập và bắt đầu xây dựng chính quy từ năm 1978. Cảng nhận được những thiết bị hiện đại, thí dụ cần cẩu poóc tích ba tấn làm giảm bớt sức người phải bốc vác; cầu tàu được thiết kế có thể nhận những tàu hàng trọng tải 2.000 tấn; và một hệ thống kho hàng để phục vụ việc giao nhận hàng từ 2.000 tấn đến hàng vạn tấn.