Truyền thống đánh giặc giữ nước của Kinh Bắc (Nay là Bắc Ninh - Bắc Giang và một phần của Hà Nội)

Kinh Bắc giữ được nhiều di tích về truyền thống đánh giặc ngoại xâm phương Bắc. Có những nơi như bến sông Như Nguyệt trên phòng tuyến sông Cầu, một hàng rào vững chắc của nhà Lý ngăn quân Tống (năm 1075-1076); tại đây, đình Ngọt (xã Tam Giang, huyện Yên Phong) thờ Trương Hống, Trương Hát, nơi xuất xứ bài thơ bất hủ trong lịch sử đuổi được chục vạn quân giặc Tống. Thành Thị Cầu, năm 1285 diễn ra trận đánh quyết liệt của quân nhà Trần đuổi quân Nguyên và viên tướng trẻ anh hùng Trần Quốc Toản đã tử trận ở đây. Trần Quốc Toản là người Kinh Bắc, sinh ở trang Bà Liệt, ấp phong của Hoài Văn hầu; trang bà Liệt nay là xã Đồng Quang huyện Tiên Sơn.

 

Thành Điêu Diêu, doanh Bồ Đề trên sông Hồng (đất Gia Lâm) là những nơi mà nghĩa quân Lam Sơn, năm Đinh Mùi 1427, ra oai cả về quân sự và chính trị, bức hàng đạo quân Minh chiếm đóng nước ta, chấm dứt hai mươi năm Bắc thuộc.

 

Kinh Bắc là quê hương của nhiều anh hùng chống quân Nguyên, ngoài Trần Quốc Toản còn có Nguyễn Ghế Nghĩa, tùy tướng của Phạm Ngũ Lão, người Kiêu Ky (Gia Lâm), có Lý Châu Nuong người Đỉnh Bảng, “bà chúa kho” ở Giảng Vỗ kinh thành Thăng Long; thời thuộc Minh có nghĩa sĩ Nguyễn Biểu, nguời Lính Quy (xã Kim Sơn - Gia Lâm)...; thời Pháp thuộc, có Nguyễn Cao nguời Cách Bi (huyện Quế Dương) , một lãnh tụ phong trào Cần vuơng; Nguyễn Quyền (1870-1941). người Thượng Trí (xã Hòa Thượng - Thuận Thành) hiệu trưởng Đông Kinh nghĩa thục, anh em Phạm Hoàng Trù, Phạm Hoàng Triết (người làng Lỗ Khê), Nguyễn Khắc Cần (người Yên Viên), Phạm Văn Tràng (người Bát Tràng), là những nghĩa sĩ trong phong trào Quang phục Hội, người thì bị tù đày, người thì bị thực dân Pháp xử tử. Rồi đến những năm sôi sục cách mạng, Ngô Gia Tự (1908-1934) người Tam Sơn, Nguyễn Vân Cừ (1912- 1941) là những chiến sĩ xuất sắc của Đảng Cộng sản Đông Dương mưu giải phóng đất nước khỏi ách đô hộ của Pháp.